Όλοι προτιμάμε να μην μιλάμε για αυτήν. Ελπίζουμε ότι δε θα συμβεί ποτέ σε εμάς. Όμως το φαινόμενο της αυτοκτονίας αποτελεί μια πραγματικότητα που συμβαίνει συχνότερα από όσο νομίζουμε στον περίγυρό μας. Δίνοντας σημασία στα προειδοποιητικά σημάδια και μιλώντας για το «απίστευτο», ίσως έχουμε τη δυνατότητα να αποτρέψουμε ένα θάνατο.
Η αυτοκτονία ονομάζεται η «πράξη κατά την οποία ο άνθρωπος αφαιρεί τη ζωή του» καθώς νιώθει απελπισμένος, ανήμπορος, απεγνωσμένος, παγιδευμένος σε προσωπικά, οικογενειακά και άλλα προβλήματα, τα οποία αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Η αυτοκτονία εκφράζει την επιθυμία του να ξεφύγει από μια ζωή που του είναι δυσβάσταχτη.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα τελευταία 45 χρόνια οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν σε όλο τον κόσμο κατά 60% και μόνο το 25% των ανθρώπων που αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν αναζητούν βοήθεια μετά την απόπειρα.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας το 2006 σημειώθηκαν 394 θάνατοι από αυτοκτονίες. Λόγω στιγματισμού, ο αριθμός των καταγεγραμμένων υπολείπεται του πραγματικού. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, ο αριθμός των αυτοκτονιών αυξήθηκε κατά 15%. Το 2010, ο αριθμός των θανάτων από αυτοκτονία στη χώρα μας υπολογίζεται στους 500, ενώ το 2011 αυξήθηκε κατά 26%.
Το κόστος της αυτοκτονίας είναι τεράστιο. Εκτός από την απώλεια ανθρώπινων ζωών, υπάρχουν σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις για την οικογένεια και τους φίλους, προκαλώντας αισθήματα ντροπής και ενοχής. Κάθε αυτοκτονία έχει άμεσο αντίκτυπο σε τουλάχιστον 6 ανθρώπους (φίλους ή συγγενείς). Αν αυτή συμβεί σε δημόσιο χώρο, τότε επηρεάζονται δεκάδες ή και εκατοντάδες άνθρωποι.
Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Συχνά ακούγεται ότι κάποιος αυτοκτόνησε γιατί δεν άντεξε την ανεργία, τα χρέη ή είχε συναισθηματικά ή άλλα προβλήματα, ακόμη και για λόγο αντεκδίκησης ή για να γλιτώσει από το συναισθηματικό πόνο ή κενό. Η αυτοκτονία επέρχεται σαν αποτέλεσμα δυσκολιών στην επίλυση προβλημάτων και τη μη επίτευξη των στόχων που έθεσε το άτομο στη ζωή του. Οι ψυχαναλυτές ενοχοποιούν το θυμό ενός ατόμου που έχει στραφεί ενάντια στον εαυτό του. Η γνωστικό-συμπεριφορική θεωρία του Beck υποστηρίζει ότι τα αρνητικά σχήματα αποτελούν αιτίες της χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Ωστόσο, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν στη ζωή τους δυσκολίες και προβλήματα, η πλειοψηφία δε φτάνει στην αυτοκτονία. Αυτό που παίζει ρόλο είναι η ικανότητα του καθενός να τα διαχειριστεί. Η ευαλωτότητά μας διαμορφώνεται σύμφωνα με τη ψυχική μας κατάσταση, την προσωπικότητά μας, τις προσωπικές μας εμπειρίες και την κοινωνία που ζούμε.
Αιτίες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι κοινωνικοδημογραφικοί παράγοντες (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, εργασία, οικονομική δυσχέρεια, κοινωνικός αποκλεισμός), ύπαρξη ψυχικής διαταραχής, στρεσογόνα γεγονότα ζωής, προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, πένθος, κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών και ύπαρξη χρόνιας σωματικής νόσου.
Για να προλάβουμε μια αυτοκτονία είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την πολυπαραγοντική της αιτιολογία καθώς η πρόληψη απαιτεί παρεμβάσεις καινοτόμες και με πολυτομεακή προσέγγιση.
Η συμβουλευτική και γνωστικό-συμπεριφορική θεραπεία δίνουν έμφαση στη δυνατότητα γνωσιακής επεξεργασίας, δεξιοτήτων επικοινωνίας, διαπροσωπικής συναλλαγής, επίλυσης προβλημάτων και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η παροχή κοινωνικής υποστήριξης είναι αναγκαία μέσω της οικονομικής και πληροφοριακής υποστήριξης. Η λειτουργία της κοινωνικής υποστήριξης ασκείται μέσω κοινωνικών υποστηρικτικών συστημάτων, τα οποία λειτουργούν ως μια άμεση πηγή στήριξης για το άτομο και ως μια βάση για δικτύωση με άλλους πόρους και πηγές βοήθειας.